Muğan düzü – Siyasi vəziyyəti

Muğanın mülayim qışı, coğrafi şəraiti tarixən işğalçıların diqqətini cəlb etmiş, nəticədə Muğan düzü hərbi qüvvələrin qışlağına, tez tez qanlı döyüş meydanına çevrilmişdir. Mənbələrin verdiyi məlumata görə Muğan əhalisinin müdafiə etdiyi qüvvələr qələbəyə daha yaxın idilər.

 Mənbələrin verdiyi məlumata görə eramızın III əsrində (28-290-cı illərdə) Muğanda qanlı döyüşlər baş vermişdir.

Fəzlullah Rəşid-əd-Din “Oğuznamə” əsərində Oğuzun Muğan və Aran səfərindən bəhs edərək yazır: “Yayda Oğuz Şirvan sərhədlərindən hərəkət edərək Arran və Muğana çatdı. Hava isti oduğundan burada dayanmaq mümkün olmadı. Buna görə də onlar belə qərara gəldilər ki, yaylağa qalxsınlar, qışda enib enib bu vilayəti işğal və talan etsinlər. Bir sıra ölkə və vilayətləri tutduqdan sonra qışlamaq üçün Arran və Muğana doğru hərəkət etdi. Vilayətin bütün əhalisini qula çevirdi, tabe olmayanlar məhv edildi. Adil Ağa Bəyazidlə Muğana gəldi. Sultan Əhməd Araz çayını keçərkən onları qabaqladı. Əmir hüşənq qardaşlar arasında barışıq bağladı. Müqaviləyə görə Arran, Muğan da Sultan Əhmədin ixtiyarına verildi. Payızda güclü toplayın yaraqlandıqdan sonra Xürrəm Xalxala doğru istiqamətləndi. Mahmud Xalxali müqavimıt göstərə bilməyəcəyini görüb Arran və Muğana qaçdı. Xürrəm onun arxasınca adam göndərdi. O, Ərdəbilə gələrək Xalxalinin mal-mülkünə sahib oldu və Muğana doğru yollandı. Mahmud Arran və Muğandan öz tərəfinə adamlar cəlb etdi.”